นางกาติยานี เอตทัคคะในฝ่ายผู้เลื่อมใสมั่นคง

นางกาติยานี เกิดในกุกรรฆรนคร เป็นผู้มีศรัทธาเลื่อมใสในพระพุทธศาสนามาตั้งแต่
เยาว์วัย มีหญิงสหายคนหนึ่งชื่อนางกาฬี เป็นชาวกุรรฆรนคร เช่นกัน ในยามราตรีคืนหนึ่ง ขณะที่พระโกฆิกัณณโสณเถระ กำลังแสดงธรรมโปรดโยมมารดา และเป็นเหตุให้โยมมารดานั้นเป็นพระอริยกายสักขี (โสดาปัตติผลถึงอรหัตมรรค) ขณะนั้น นางกาติยานีกับนางกาฬีผู้เป็นสหาย ก็ได้ร่วมฟังธรรมอยู่ข้างท้ายพุทธบริษัทนั้นด้วย

* โจรขุดอุโมงค์เข้าบ้าน
ในคืนวันนั้น โจรประมาณ ๙๐๐ คน ได้ทำการขุดอุโมงค์จากมุมหนึ่งของตัวเมือง เข้าไปโผล่ทะลุที่บ้านของนางกาติยานี ตามแผนการที่วางไว้ ส่วนหัวหน้าโจรได้ไปร่วมอยู่กับพุทธบริษัทที่ฟังธรรม เพื่อทราบว่าชนพวกนี้มาประชุมกันด้วยเรื่องอะไร และเป็นการบังเอิญที่ยืนอยู่ใกล้กับนางกาติยานีนั้น

เวลานั้น นางกาติยานี ได้ใช้ให้ทาสีกลับไปบ้านเพื่อนำน้ำมันมาเติมประทีปให้เกิดแสงสว่างในบริเวณโรงธรรม นางทาสีไปถึงบ้านก็พบโจรขุดอุโมงค์ด้วยความตกใจไม่ทันได้นำน้ำมันออกมารีบกลับไปบอกกับเจ้านายหญิงว่า
“ข้าแต่แม่นาย ขณะนี้มีพวกโจรขุดอุโมงค์เข้าไปขโมยของเรือน เจ้าค่ะ”
หัวหน้าโจรซึ่งยืนอยู่ใกล้ ๆ ได้ยินคำที่ทาสีบอกแก่เจ้านายหญิงเช่นนั้น ก็คิดว่า “ถ้าหญิงนี้เชื่อคำทาสีแล้วกลับบ้านเราจะเอาดาบฟันทางให้ขาดเป็นสองท่อน แต่ถ้าไม่กลับและยังคงฟังธรรมต่อไป เราจะคืนทรัพย์สินทั้งหมดที่โจรขโมยมา จากบ้านของนางให้แก่นาง”

นางกาติยานี เมื่อฟังคำของทาสีแล้วกล่าวว่า “นี่แม่คุณ อย่างทำเสียงดังเลย ธรรมดาพวกโจรทั้งหลายเมื่อจะลักขโมยของก็จะเลือกเอาแต่ทรัพย์สินที่ตนเห็นว่ามีประโยชน์มีคุณค่าเท่านั้น ส่วนเวลาที่ข้าจะได้ฟังธรรมเหมือนเช่นวันนี้หาได้ยากยิ่งนัก เจ้าอย่าทำลายเวลาฟังธรรมของข้าเลย”

หัวหน้าโจร เมื่อได้ยินคำพูดของนางกาติยานีโดยตลอดแล้วคิดว่า “โอ! หนอ พวกเราทำกรรมหนักเสียแล้ว พวกเราพากันลักขโมยทรัพย์สินของหญิงผู้มีศรัทธามั่นคงอย่างนี้อาจถึงกับธรณีสูบได้” ทันใดนั้น เขาได้สั่งให้ลูกน้องนำทรัพย์สินของนางกลับไปคืนไว้ที่เดิมทั้งหมดแล้วพากันมายืนฟังธรรมอยู่ข้างท้ายบริษัทเมื่อจบเทศนาของพระเถระแล้ว นางกาติยานีก็ดำรงค์อยู่ในโสดาปัตติผล

* พาโจรบวช
ครั้นรุ่งอรุณ หัวหน้าโจรได้พาลูกน้องทั้งหมด กราบหมอบแทบเท้าของนางกาติยานี อุบาสิกา พร้อมกับกล่าวอ้อนวอนว่า
“ข้าแต่แม่เจ้า ขอโปรดยกโทษให้พวกเราด้วยเถิด”
“อะไรกันพวกท่านทำผิดอะไรกับฉันไว้หรือ ? ”
“ข้าแต่แม่เจ้า พวกเราขุดอุโมงค์เข้าไปลักขโมยทรัพย์สินในเรือนของท่าน”
“เอาเถอะ ฉันยกโทษให้พวกท่านทั้งหมด”
“ข้าแต่แม่เจ้า ถ้าท่านยกโทษให้พวกเราจริงก็ขอให้ท่านพาพวกเราไปบวช ในสำนักของพระโกฏิกัณณโสณเถระด้วยเถิด”

นางกาติยานีอุบาสิกา ได้พาพวกโจรเหล่านั้นไปบวชตามต้องการในสำนักของพระเถระแล้ว และก็ได้บรรลุพระอรหัตผลด้วยกันทั้งหมด

ต่อมา พระบรมศาสดาขณะประทับอยู่ ณ พระเชตวันมหาวิหาร เมื่อทรงสถาปนาอุบาสิกาทั้งหลายในตำแหน่งต่าง ๆ ได้ทรงพิจารณาปรารภความมีศรัทธาเลื่อมใสอย่างแน่นแฟ้นในพระรัตนตรัยของนางกาติยานีอุบาสิกาแล้ว ทรงสถาปนาแต่งตั้งนางไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะ เป็นผู้เลิศกว่าบรรดาอุบาสิกาทั้งหลายในฝ่าย ผู้เลื่อมใสมั่นคง